2009/06/17

Azken hausnarketa: "Objektu galduak". Adiorik ez.


Objetos perdidos

"El siglo veinte, que nació anunciando paz y justicia, murió bañado en sangre y dejó un mundo mucho más injusto que el que había encontrado.
El siglo veintiuno, que también nació anunciando paz y justicia, está siguiendo los pasos del siglo anterior.
Allá en mi infancia, yo estaba convencido de que a la luna iba a parar todo lo que en la tierra se perdía.
Sin embargo, los astronautas no han encontrado sueños peligrosos, ni promesas traicionadas, ni esperanzas rotas.
Si no están en la luna, ¿dónde están?
¿Será que en la tierra no se perdieron?
¿Será que en la tierra se escondieron?"

Horrela bukatzen du Eduardo Galeanok Blogean behin baino gehiagotan erabili izan dugun "Espejos: Una Historia casi universal" liburua, Siglo XXI argitaletxeak 2008an argitaratua. Eta horrela bukatuko dugu guk ere ikasturte hau. Zinez, oso gustura egon naiz zuekin guztiekin, eta eskerrak eman nahi dizkizuet, batetik, zuen parte hartze aktiboarengatik, eta bestetik, gehiexeago ikasteko aukera eman didazuelako.

Uda on eta ongi bizi!

Maisua.

2009/06/08

II. Mundu Gerra euskal lurraldeetan

Hona hemen Iñaki Egañak idatzitako "Mil noticias insólitas del País de los vascos" (Txalaparta, 2009) liburutik ateratako beste gertaera batzuk. Idazkera egokia eginez gero (kortxeteen artean dago nik proposatutakoa), emakumeak ere agertuko zaizkigu gertaera historiko hauetan guztietan. Sai zaitezte!.

Jean Urrutyren bizitzaren hainbat pasarte biltzen dituzten binetak.

761. Se dice que en 1940, cuando París estaba ocupada por los nazis [el ejército nazi], un oficial alemán, ante la foto de una reproducción del Guernica, le preguntó a Picasso si había hecho él el cuadro. El pintor respondió: "No, han sido ustedes".

763. El 10 de septiembre de 1940 el Gobierno francés decretó la primera ley antisemita, proclamando su voluntad de "eliminar cualquier influencia judía en la economía nacional". A partir de ese momento esa determinación fue concretándose, comenzando por el expolio de los bienes de los judíos [de las personas judías] y concluyendo con su extermino en las cámaras de gas. Numerosos judíos vascos [judíos y judías vascas] perecieron en esas circunstancias. El primer deportado fue Joseph Mizhari, natural de biarritz, de 21 años de edad, que fue conducido a Auschwitz tras ser detenido el 22 de junio de 1942. También fueron deportados [deportadas] a Auschwitz todos aquellos judíos [todas las personas judías] que intentaban ocultar su condición, como el también vecino de Biarritz, Robert Ojeda, acusado de no llevar la estrella amarilla que lo identificaba.

764. Joseba Elosegi, gudari durante la guerra de 1936 y agente de los Aliados [las fuerzas Aliadas] durante la Segunda Guerra mundial, fue el prototipo del resistente vasco [de la resistencia vasca] durante el franquismo. Esntre las múltiples anécdotas en tiempos de clandestinidad contaba lo que le ocurrió en 1942. En esa época, Elosegi pasaba por la muga a los huidos [quienes huían] de la invasión nazi, llegando a hacer hasta 42 pasos de frontera. En cierta ocasión fue detenido y llevado a comisaría en el lado francés, cerca de Dax. Un oficial alemán lo interrogó en un perfecto euskara. Jamás supo la identidad del policía.

771. Durante la Segunda Guerra mundial, el pelotari bajo-navarro Jean Urruty, natural de Donapaleu, fue ingresado en el campo de máxima seguridad de Rawa-Ruska (Polonia) tras sus múltiples fugas y evasiones tanto de centros de detención como de campos de concentración. En Rawa-Ruska se convirtió en un consumado jugador de ping-pong y logró, nuevamente, escapar. Concluyó la guerra como mugalari de la Resistencia y volvió a los frontones, hasta que se retiró en 1970.

772. Ignacio Aguirregoicoa Benito, nacido en Eibar en 1923 y muerto en Tallin (Estonia) en 1944, llegó a ser piloto del Ejército Rojo soviético y participó activamente en la Segunda Guerra Mundial. Derribado el 9 de marzo de 1944 por los alemanes [las tropas alemanas], se suicidó antes de ser apresado. Fue enterrado en el cementerio de Mustevee hasta que, en 1966, el ayuntamiento de esa localidad puso su nombre a una calle. Sin embargo, el desconocimiento de las entonces autoridades soviéticas del origen del héroe hizo que la calle fuera bautizada como Benito Agirre, al utilizar como nombre de pila su segundo apellido.

775. El nazi belga Léon Degrelle fue uno de los muchos que, con el apoyo de Franco, se escondieron en el Estado español al término de la Segunda Guerra mundial. Su llegada a Donostia fue espectacular, ya que su avión se quedó sin gasolina justo cuando alcanzaba la playa. El aparato había partido de Oslo (Noruega). Si la gasolina le hubiera fallado un kilómetro antes, se habría precipitado al mar. Bélgica solicitó la extradición de Degrelle que, recluido en el hospital militar de la capital guipuzcoana, se esfumó. El gobernador civil de Gipuzkoa, Pedro Pimentel, le preparó la fuga y el cambio de indentidad. La DGS afirmó que había abandonado el Estado español y filtró la falsa noticia de que se encontraba en Cuba, cuando lo cierto era que le había dado una identidad española, José de Ramírez Reina, y una finca en Constantina (Sevilla).

776. La famosa Conferencia de Postdam, que se celebró en la segunda quincena de julio de 1945, estuvo a punto de tener lugar en Hendaia. Se anunció primero una reunión entre Truman y Churchill en Hendaia a la que quizás se sumaría Stalin. Finalmente ni Truman ni Stalin asistieron y Churchill aprovechó la ocasión para pasar unos días de vacaciones en el castillo de Bordaberri preparando la reunión en la que los líderes [hemen bai, buru horiek guztiak gizonezkoak izan ziren] de las potencias vencedoras de la Segunda Guerra mundial se repartieron el mundo.


2009/06/06

II. Mundu Gerrako hainbat gertaera

Hemen duzue II. Mundu Gerrako hainbat gertaera. Irudiak jarri dizkiet Eduardo Galeano idazle urugaitarraren hitzei.

El engranaje

Judu ukrainarrak biluztarazten, erail baino lehenago, 1941ean.

Los batallones alemanes barrieron Polonia, aldea por aldea, exterminando judíos a la luz del sol o a la luz de los faros de los camiones.
Los soldados, casi todos civiles, funcionarios, obreros, estudiantes, era actores de una tragedia escrita de antemano. Iban a convertirse en verdugos, y podían sufrir vómitos o diarreas. Pero cuando se abría el telón y entraban en escena, actuaban.
En el pueblo de Josefów, en julio del 42, el Batallón Policial de Reserva 101 tuvo su bautismo de fuego contra mil quinientos viejos, mujeres y niños que no ofrecieron la menor resistencia.
El comandante reunió a los soldados, novatos en estas lides, y les dijo que si alguno no se sentía en condiciones de realizar esta taera, podía no hacerla. Bastaba con que diera un paso al frente. El comandante lo dijo, y esperó. Muy pocos dieron el paso.
Las víctimas esperaron la muerte desnudos, acostados boca abajo.
Los soldados les clavaron las bayonetas entre los omoplatos y dispararon todos a la vez.


La bandera de la victoria


Isla de Iwo Jima, volcán Suribachi, febrero de 1945.
Seis marines plantan la bandera de los Estados Unidos en la cumbre del volcán, que acaban de tomar tras un duro combate contra los japoneses.
Esta foto de Joe Rosenthal se convertirá en el símbolo de la patria ictoriosa en esta guerra y en las guerras siguientes, y será multiplicada millones de veces en carteles y sellos de correos y hasta en los bonos del Tesoro.
En realidad, ésta es la segunda bandera del día. La primera, bastante más pequeña y poco adecuada para las imágenes épicas, ha sido plantada unas horas antes, sin ninguna espectacularidad. Y cuando la foto registra el triunfo, esta batalla no ha concluído, sino que recién comienza. Tres de esos seis soldados no regresarán vivos, y siete mil marines más morirán en esta minúscula isla del Pacífico.


Otra bandera de la victoria.


Berlín, Reichstag, mayo de 1945.
Dos soldados plantan la bandera de la Unión Soviética en la cúpula del poder alemán.
Esta foto, de Evgeni Jaldei, retrata el triunfo de la nación que más hijos perdió en la guerra.
La agencia Tass difunde la foto. Pero antes, la corrige. El soldado ruso que tenía dos relojes pasa a tener uno solo. Los guerreros del proletariado no andan saqueando cadáveres.


Un hongo grande como el cielo.


Cielo de Hiroshima, agosto de 1945.
El avión B-29 se llama Enola Gay, como la mamá del piloto.
Enola Gay trae un niño en la barriga. La criatura, llamada Little Boy, mide tres metros y pesa más de cuatro toneladas.
A las ocho y cuarto de la mañana, cae. Demora un minuto en llegar. La explosión aquivale a cuarenta millones de cartuchos de dinamita.
Allí donde Hiroshima era, se alza la nube atómica. Desde la cola del avión, Geroge Caron, fotógrafo militar, dispara su cámara.
Este inmenso, hermoso, hongo blanco, se convierte en el logotipo de cincuenta y cinco empresas de Nueva York y del concurso de Miss Bomba Atómica, en Las Vegas.
En 1970, un cuarto de siglo después, se publican por primera vez algunas fotos de las víctimas de las radiaciones, que eran secreto militar.
En 1995, la Smithsonian Institution anuncia en Washington una gran exposición sobre las explosiones de Hiroshima y Nagasaki.
El gobierno las prohibe.


El otro hongo

Tres días después de Hiroshima, otro avión B-29 sobre Japón.
El regalo que trae, más gordo, se llama Fat Man.
Los expertos quieren probar suerte con el plutonio, después del uranio ensayado en Hiroshima. Un techo de nubes tapa a Kokura, la ciudad elegida. El mal tiempo y el poco combustible dedicen el exterminio de Nagasaki.
Como en Hiroshima, los miles y miles de muertos en Nagasaki son todos civiles. Como en Hiroshima, otros muchos miles morirán después. La era nuclear está amaneciendo y una nueva enfermedad nace, el último grito de la Civilización: el envenenamiento por radiaciones que, después de cada explosión, siguen matando gente por los siglos de los siglos.


No eran héroes de Hollywood

V. Tarasevich argazkilaria, Leningradoko defendatzaileak, 1943

La Unión Soviética puso los muertos.
En eso coinciden todas las estadísticas de la segunda guerra mundial.
En esta guerra, la más sangrienta de la historia, el pueblo que había humillado a Napoleón hizo morder a Hitler el polvo de la derrota. Alto fue el precio: los soviéticos sumaron más de la mitad de todos los muertos de los países aliados y más del doble de todos los muertos del eje enemigo.
Algunos ejemplos, en números redondos:
el cerco de Leningrado mató de hambre a un millón;
la batalla de Stalingrado dejó un tendal de ochocientos mil soviéticos muertos o heridos;
en la defensa de Moscú, cayeron setecientos mil, y seisciento mil en Kursk;
en la toma de Berlín, trescientos mil;
el cruce del río Dnieper cobró cien veces más víctimas que el desembarco de Normandía, pero fue cien veces menos famoso.


Moría una gerra, otras guerras nacían

Vietnam, napalmekin bonbardatua, 1972ko ekainaren 8an.

El 8 [de mayo de 1945], desde muy temprano en la mañana, las multitudes inundaron las calles de las ciudades del mundo. Era el fin de la pesadilla universal, al cabo de seis años y cincuenta y cinco millones de muertos.
También Argelia fue una fiesta. Muchos soldados argelinos habían dado la vida por la libertad, la libertad de Francia, en las dos guerras mundiales.
En la ciudad de Sétif, en plena celebración se alzó, antre las banderas triunfantes, la bandera prohibida pro el poder colonial. La enseña verdiblanca, símbolo nacional de Argelia, fue aclamada por la manifestación, y un muchacho argelino llamado Saâl Bouzid cayó, envuelto en ella, acribillado a balazos. La ráfaga lo mató por la espalda.
Y estalló la furia.
En Argelia y en Vietnam y en todas partes.
El fin de la guerra mundial estaba alumbrando el alzamiento de las colonias. Los súbditos, que habían sido carne de cañón en las trincheras europeas, se levantaban contra sus amos.


Eduardo Galeano, Espejos: Una historia casi universal, Siglo XXI, 2008.

2009/06/02

Bunkerrak Baztanen

Hona hemen gonbidapen interesgarri bat, aste buru batean edo oporretan Baztan hobeki ezagutu eta horrekin batera hainbat bukerren aztarna zuzenean ikustea. Ibilbide osoa eginez gero (3 ordu eta 45 minutu), hiru bunker ikusteko aukera izango duzue, horietako bat oso-osorik.


Mehatxeta lepotik gora aurkituko duzue lehenengoa, pista bazterrean. Metro batzuk aurrerago bigarren baten aztarnak, eta Aizkozko lepoan hirugarrena, oso eta handiena. Izaera militarreko bunkerrak ohikoak dira Pirinioetako mugalerroko gune estrategikoetan. Espainiako Armada frankistak 1940ko urteetan Pirinioetan eraikitako lerro gotorleku konplexuaren barruan sartzen dira bunker horiek. Baina zertarako sekula erabili ez zen hainbesteko lana? Bada, II. Mundu Gerran, Espainia ardatzeko potentzien (Alemania-Italia) alde agertu zenez, behin indar aliatuek irabazita, eraso baten beldur zirelako. Hori dela eta, Frantzia aldetik etorriko ziren potentzia aliatu garaileen kontra prestatu nahi izan ziren, 1944tik aurrera.

Bunker baten sarrera.

Hemen ere baduzue Asier Agirresarobek eta Muskilda Tellabidek emandako azalpenak: "Betarteko Harriak, Baztango begiralekua", Berria egunkarian 2009ko maiatzaren 15ean argitaratua:

2009/06/01

Gertaera ezohikoak

Hemen dituzue azken asteetan aztertu ditugun garai historikoen inguruko gertaera bitxiak, ezohikoak, Iñaki Egañak idatzitako "Mil noticias insólitas del País de los vascos" liburutik aterata. 2001ean argitaratu zuen lanaren jarraipena da.

Txalaparta, 2009. urtean.

717. El boxeador navarro Agustín Argote (Olazagutia, 1926) posee un récord mundial: venció un combate por K.O. en tan sólo 15 segundos.

721. "El Mayorazgo de Basterretxe" (1928) fue una de las primeras películas que se realizó en Euskal Herria. Pronto quedó claro que sería muy diferente hacer cine en Bilbao que en Hollywood. El gobernador civil de Bizkaia, tras leer el guión, prohibió que la bandera ondeara en la ezpatadanza de la escena inicial del film fuera de la ikurriña, dando a elegir a Mauro Azcona, director de "El Mayorazgo de Basterretxe", entre la española u otra cualquiera. Azcona, contrariado con la medida, optó por que el baile que abría la película fuera acompañado de una bandera totalmente blanca".

733. "En el País Vasco" fue el primer filme de la historia en la que se habla euskera, y está considerada la primera película francesa sonora rodada en exteriores. Filmada en 1930 por los realizadores Maurice Cahmpreux y de Tabuteau, era una mirada idílica del país y sus habitantes, incluyendo escenas de pastores, marinos y contrabandistas, música, danzas, pastorales, deportes tradicionales y una romántica representación de un joven emigrante embarcándose rumbo a tierras americanas.

738. El tenista René Lacoste, natural de Donibane Lohizune, tenía el sobrenombre mediático de Cocodrilo porque en cierta ocasión apostó un bolso hecho con piel de ese animal. En 1933 comenzó a fabricar unos polos diseñados por él mismo para jugar más cómodamente al tenis y les añadió, como referencia, un cocodrilo. Con el tiempo, su ropa se convirtió en un gran negocio.

752. Una carta echada al buzón en Bilbao en 1937 llegó a su destinatario en Donostia en 1949, 14.147 días después, lo que supone que avanzó a razón de unos 25 metros por día. Otra puesta en París por la Agencia Metz en 1932 a la administración de El Pueblo Vasco llegó por esas mismas fechas a Donostia, 6.140 días después, cuando el diario llevaba ya más de 10 años cerrado.

756. En octubre de 1939, atraídas por la luz, nada menos que 40.000 aves de distintas especies invadieron el faro de Matxitxako. La escena habría sido propia de la película de Alfred Hitchcock.

768. En 1944 se organizó un Festival de Jotas en la Plaza de Toros de Estella, al que acudieron cerca de 30 parejas con sus correspondientes músicos y danzantes. Estaban todos en el ruedo, dispuestos a desfilar. Hastiado el presidente de hacer señales con el pañuelo, ordenó que se tocara la corneta. Al escucharla, el torilero interpretó mal la señal, y soltó una vaquilla que volteó a joteros y joteras, y se cebó en una voluminosa mujer de Peralta. Por la tarde los joteros cantaban en Estella: "Si vas a Estella a cantar / no dejes de ir acolchada / pues cuando menos lo piensas / sueltan una vaca brava".

773. En 1945, las comunicaciones por carretera entre Donostia e Iruñea estuvieron cortadas 20 días consecutivos a causa de la nieve y las consiguientes heladas que obligaron a las autoridades a cerrar el paso por el puerto de Azpiroz. Esa ola de frío mantuvo una capa de nieve por encima del metro de altura en las calles de Iruñea, donde la temperatura se mantuvo durante días y en torno a los diez grados bajo cero.

2009/05/30

Rosa Luxemburgen hilotza?

Berlingo mediku batek uste du pentsalari eta buruzagi komunistaren benetako gorpua La Chariteko unibertsitate erietxean aurkitu duela.

Rosa Luxemburgen hilobia Berlinen: "Hildakoek presatzen gaituzte".

"Zuen ordena harearen gainean eraiki duzue!», idatzi zuen Rosa Luxemburgek hil bezperan, 1919ko urtarrilaren 15ean. Baina sozialdemokraten ordenak fusilak zituen eskuetan, eta Luxemburg eta Karl Liebknecht buruzagi komunistak atxilotu eta hil zituen. Alemanian gertatzen ari zen altxamendu komunistaren eragile izatea leporatu zien biei. Luxemburgi burua lehertu zioten fusilen ipurdien kolpeekin, eta gero Berlingo Landwehr kanalera bota zuten. Handik bost hilabetera, hilotza kanaletik atera eta autopsia egin zioten. Medikuek ez zioten aldakan luxaziorik antzeman, eta ez zuten bi hanken arteko alderik sumatu. Buruan ez zegoen kulaten kolpeen arrastorik, ezta soldaduek jo zioten azken tiroaren markarik ere. Nahiz eta Luxemburgek aldaka gaizki zuen, nahiz eta hanka bat bestea baino luzeagoa izan eta fusilen kolpeek hil eta gero soldaduek azken tiroa jo zioten, auzitegi medikuek esan zuten hura zela Luxemburgen gorpua. Berlingo hilerri baten lurperatu zuten.

Orain, Berlingo beste mediku batek aurkitu omen du Luxemburgena izan litekeen hilotza. La Charite unibertsitate erietxeko gorputegian aurkitu omen du. Bururik, eskurik eta hankarik gabe dagoen arren, «benetako Rosa Luxemburgen antz durduzagarriak» dituela esan du Michael Tsokos medikuak. Luxemburgek 47 urte zituen.

*Iturria: Alberto Barandiaran, Berria, 2009ko maiatzaren 30ean.

2009/05/28

Marga d'Andurain euskal espioia

Erresuma Batuarentzat espioi lanak egin zituen Egipton, Mekan sartzen saiatzeagatik kartzelatu zuten, opioa saldu zien naziei, hilketak leporatu zizkioten... Zurrunbilo batean bizi zen Marga d'Andurain baionarra.


Tangerren (Maroko) 1948ko azaroaren 5ean bertako mafiak estrangulatuta hil baino lehen, Marga D'Andurain abenturazaleak hainbat urtean isilpean gordetako errealitatea ezagutarazi zion Jacques seme gazteari: espioitza zuen ogibide. D'Andurainek Euskal Herritik alde egin zuen Erresuma Batuko zerbitzu sekretuetan lan egiteko asmoz, eta Ekialde Hurbila izan zuen jomuga 1920ko hamarkadan. Abenturazalearen mitotik harago, Cristina Morato kazetari katalanak ohiz kanpoko emakume horren bizimodua laburbildu du "Cautiva en Arabia" liburuan (Plaza & Janes).

"Cautiva en Arabia", 415 or.

Jeanne Amelie Marguerite Clerisse Baionan jaio zen 1893an. Txikitatik garaiko burgesiaren usadio zaharrak apurtzeko asmoa erakutsi zuen, baita emakumeei egokitutako estereotipoak apurtzeko asmoa ere. Alaba txikiaren izaera bihurriak atsekabe handia eman zion Marie Diriart amari. Hainbat ikastetxetatik kanporatua izan ondoren, neskatoari exorzismoa egitea bururatu zitzaion amari, eta hala egin zioten Baionako Andre Maria katedraleko kapera txiki batean. Nolanahi ere, berezko jakin-min amaiezinari eutsi eta Hondarribiko (Gipuzkoa) Ursulinen ikastetxean aurkitu zuen bere lekua. Aurrerantzean, Marga izena hartu zuen.

Ikasketak utzi eta gazte ezkondu zen Pierre D'Andurain lehengusuarekin. Hark garaiko familia burgesen ohiko gaixotasuna oinordetu zuen: ez zuen lan egiteko gogo handirik. Margak Jean Pierre eta Jacques semeak aurrera atera behar zituen, baina ez zitzaion inolaz ere garaiko etxekoandreen ohiko bizimoduari atxiki nahi. Hortaz, Oxfordera (Ingalaterra) jo zuen espioia izateko formakuntza egiteko. Handik, Egiptora alde egin zuen.

Nobletasun titulua asmatu eta Mary Stuart izeneko apaindegia zabaldu zuen Kairon. D'Andurain kondesak harreman ezin hobea zeukan Egiptoko goi leinuko hainbat emakumerekin. Helburu argia zuen, eta espioitza enplegu hutsa zen beretzat. Izan ere, Mata Harik ez bezala -harekin konparatu izan dute-, D'Andurainek ez zuen ideologia politiko jakin baten aldeko jarrerarik erakutsi. Abentura arriskutsu horretatik bizirik ateratzea zuen ardura.


Kairon espioitza lanak amaituak zituela, Erresuma Batuko inteligentzia zerbitzuko buru W.F. Sinclair ezagutu zuen Haifarako (Palestina) bidaia batean. Maitasun harreman laburra izan zuten, D'Andurainek benetako oasia aurkitu zuen arte: Palmira herrixka (Siria). Senarra eta semeekin batera, Zenobia erreginaren omenezko hotela zabaldu zuen basamortu erdian eta Euskal Herritik inportatutako altzariz bete zuen, herrimina baretu nahian.

Negozio biribila ekarri zuen arren, baionarrak monotoniaren aurka borrokatzeko beharra zuen. Dibortzioa eskatu eta Meka hiri santura (Saudi Arabia) pelegrinazioa egiten zuen lehen emakumea izateko asmoari heldu zion 1933an. Beduino batekin ezkondu eta bideari ekin zion, baina Yiddako espetxean bukatu zuen. Ustez senarra pozoitu izanagatik, heriotza zigorra ezarri zioten. Hala ere, Frantziako kontsulatuak lortu zuen zigorra bertan behera uztea, Parisera bueltan bidaltzearen truke.

Marga d'Andurain Beiruten, 1936. urtean.

Naziei opioa saldu zien diru apur bat lortzeko, Jacques semeak erresistentziaren alde borrokatu zuen bitartean. II. Mundu Gerra bukatzean, beste hilketa bat egotzi zieten, Raymond Clerisse ilobarena, alegia. Berriz ere, ezin izan zuten frogatu erruduna zela, garaiko prentsa sentsazionalistak plazaratutako artikuluek zirrara handia sorrarazi zuten arren.

Parisen, 1939an, okupazioaren garaian.

Prentsak behin betiko madarikatu zuen arren, D'Andurainek ez zion uko egin arriskuzale amorratua izateari. Marokora ihes egin zuen, eta aurreztutako diruarekin belaontzi txikia erosi zuen. Plan bikaina zuen esku artean. Kongora bidaia egin nahi zuen harribitxiekin negozioa egiteko, baina mafiak hil zuen, itota. Hilketaren arrazoiak misterio izaten jarraitzen du, beste zenbait pasadizok bezala. Hutsune ugari ditu oraindik euskal emakume abenturazaleen aitzindariaren biografiak.


*Iturria: Miren Korta, "Euskal espioi bat Ekialde Hurbilean", Berria, 2009ko maiatzaren 28an.

2009/05/25

"Diktadore Handia" filma, 1940.

Eta Hitlerren ordez, Charles Chaplinek gobernatu izan balu...?


II. Mundu Gerraren amaieran, Tomaniako Armadako soldadu batek (Charles Chaplin) oroimena galdu eta, ospitalean 20 urte eman ondoren, ihes egitea lortu du. Bere herrira itzultzean, Astolfo Hynkelen diktadurarekin egiten du topo. Haien arteko antza fisikoa izugarrizkoa da. Poliziak biak nahastu eta ondorioz, Hynkel atxiloturik eta Charles Chaplin gobernu buru bihurtuko da.

Bideoko eszenan filmeko azken minutuak dira. Bertan duzue Charles Chaplinek emandako hitzaldi ederra. Tamalez, benetako istorioa bestelakoa izan zen, klasean aztertu egin dugun bezala. Ez dezagun gal itxaropena, ordea, Charles Chaplin ere benetako istorioa izan baitaiteke.



Iturria: http://www.youtube.com/watch?v=2g9TnPEOaC4

2009/05/23

Bartzelonako Herri Olinpiada

Herri Olinpiada (katalanez Olimpíada Popular) Bartzelonan 1936ko uztailak 19 eta 26 bitartean ospatu beharreko ekitaldi kirolanitza zen, azkenean, ospatu ez zena, olinpiada inauguratu baino egun bat lehenago, Espainiako Gerra Zibila hasi baitzen.

Herri Olinpiada, urte bereko Berlingo Olinpiar Jokoen aurkako protesta gisa antolatu zen (Hitler zegoen boterean). Berriki aukeratua zegoen II. Errepublikako gobernuak, Berlingo jokoak boikotatzea erabaki zuen espainiar kirolariak jokoetara ez bidaliz, eta nahiago izan zuen kirol ekitaldi alternatibo bat antolatzea, baina data ezberdin batean.

Herri Olinpiadak, aurreko olinpiaden egitura aldatzen zuen, eta parte-hartze forma ezberdinak zabaltzen zituen lurraldetasunari dagokionez. Hiru kategoria ezarri ziren: nazionala, erregionala eta lokala. Honela, ordezkaritza nazionalek, kirol bakoitzean hiru ordezkaritza bidal zitzakeen, eta horrela, estatuen arteko lehiaketa bakarrik ez zela izango aditzera ematen zen, baizik eta estatukoak ez ziren ordezkaritzek ere parte har zezaketela, Euskadi, Alsazia, Frantziaren zein Espainiaren menpeko Maroko kasu.

22 naziotako 6.000 kirolarik izen eman zuten. AEB, Herbehereak, Frantzia, Belgika, Txekoslovakia, Danimarka, Norvegia, Suedia eta Aljeria izan ziren kirolari gehien bidali zituztenak. Emigratutako kirolari judutarren ordezkaritzak, Alsazia, Katalunia, Euskadi eta Galiziakoak ere egon ziren, beste batzuen artean.

Alemania eta Italiako taldeak, herrialde horietako erbesteratuz osatuak zeuden. Kirolari gehienak, kirol talde sindikaletakoak eta ezkerreko alderdietakoak ziren, eta ez estatuko kirol komite olinpikokoak, kirolari horien artean, maila altuko batzuk bazeuden arren.

1929ko Bartzelonako Nazioarteko Erakusketarako eraiki ziren ostatu eta hotelak erabiliko ziren, eta Montjuiceko estadioa, gaur egun Lluís Companys Estadio Olinpikoa, jokoen egoitza izango zen.


Iturria: Wikipedia. Entziklopedia askea.

2009/05/21

Jesse Owens, beltz hegalduna


Negro alado

"En esas Olimpiadas que Hitler había organizado para consagrar la superioridad de su raza, la estrella más brillante fue un negro, nieto de esclavos, nacido en Alabama.
Hitler no tuvo más remedio que tragarse cuatro sapos: las cuatro medallas de oro que Owens conquistó en velocidad y salto largo.
El mundo entero celebró esas victorias de la democracia contra el racismo.
Cuando el campeón regresó a su país, no recibió ninguna felicitación del presidente, ni fue invitado a la Casa Blanca. Volvió a lo de siempre:
entró a los autobuses por la puerta de atrás,
comió en restaurantes para negros,
usó baños para negros,
se hospedó en hoteles para negros.
Durante años, se ganó la vida corriendo por dinero. Antes de que comenzaran los partidos de béisbol, el campeón olímpico entretenía al público corriendo contra caballos, perros, autos o motocicletas."

Eduardo Galeano, Espejos: Una historia casi universal, Siglo XXI, 277 or.




Iturria: http://www.youtube.com/watch?v=XXIe5GbLSUs

  • Galderatxo bat: Zergatik ez zuen parte hartu Espainiak 1936ko Olinpiadetan?

2009/05/20

Mario Benedetti joan zaigu

Azken paseoa eman zuen atzo Montevideon (Uruguai) Mario Benedetti poeta zendu berriak milaka herrikide bidelagun.

Mario Benedettiren ahotsa (Paso de los Toros, 1920-Montevideo, 2009) isiltzearekin batera, bozeramaile bat galdu du Uruguaiko herriak. Ekintza izan baita Benedettiren sorkuntza. Idazlearentzat ekitea izan da idaztea, galderak egitea. Dudak ereitea eta iraultzak jasotzea.

Konprometitua baitzen Benedetti. Oroz gain literaturarekin konprometitua. Pertsonak eta sortzaileak bere garaiarekin duen elkarrizketaren emaitza da Benedettiren literatura, engaiatua, beraz. "Kezka, mina edo maitasuna sentitzen dudanean poesia bihurtzeko zortea dut".

Hona hemen Mario Benedetti eta Daniel Viglietti abeslariak "Desaparecidos" olerkia ozen irakurtzen eta abesten, Latinoamerikan diktadurek eragindako errepresioa eta sufrimendua salatzen.




Iturria: http://www.youtube.com/watch?v=dO_JZxRRbc4


Desaparecidos

Están en algún sitio / concertados
desconcertados / sordos
buscándose / buscándonos
bloqueados por los signos y las dudas
contemplando las verjas de las plazas
los timbres de las puertas / las viejas azoteas
ordenando sus sueños sus olvidos
quizá convalecientes de su muerte privada

nadie les ha explicado con certeza
si ya se fueron o si no
si son pancartas o temblores
sobrevivientes o responsos

ven pasar árboles y pájaros
e ignoran a qué sombra pertenecen

cuando empezaron a desaparecer
hace tres cinco siete ceremonias
a desaparecer como sin sangre
como sin rostro y sin motivo
vieron por la ventana de su ausencia
lo que quedaba atrás / ese andamiaje
de abrazos cielo y humo

cuando empezaron a desaparecer
como el oasis en los espejismos
a desaparecer sin últimas palabras
tenían en sus manos los trocitos
de cosas que querían

están en algún sitio / nube o tumba
están en algún sitio / estoy seguro
allá en el sur del alma
es posible que hayan extraviado la brújula
y hoy vaguen preguntando preguntando
dónde carajo queda el buen amor
porque vienen del odio


Sri Lankako Gobernuak amaitutzat eman du gatazka

Sarraskia eginez eman dio amaiera 26 urteko gatazkari. Gerrillari buru guztiak hil ondoren, LTTE Tamil Eelam-eko Askatasun Tigreak garaitu ditu.

Azken erasoaldian Vellupillai Prabhakaran liderra, haren bigarrena, semea eta gainontzeko buruzagiak ez ezik, milaka zibil ere hil dituztela salatu dute tamilen aldeko iturriek. Halakoak argitze aldera, Sri Lankako Gobernuak giza legedia urratu duen edo ez ondorioztatzeko, nazioarteko ikerketa abiatuko duela jakinarazi du EB Europako Batasunak. Horren haritik, NBE Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusi Ban Ki-moon Sri Lankan izango da asteburuan. Erakundearen arabera, gutxienez 6.500 zibil hil ditu armadak urtarrilaz geroztik.

Tamil
"Garaipen ospakizunak Kolonbon. Tamil Tigreek amore eman dute; armak utzi dituzte, Sri Lankako Armadak tamil herria sarraskitu ez dezan. Buruzagiak garbitu egin dituzte; ehunka mila tamil ihesean dira, edo, okerrago, kontzentrazio esparruetan. Nazioarteko begirale eta giza laguntzako langileek infernua deskribatu dute.

Gerra amaitu da Sri Lankan. Orain, okerrena hasiko da tamilentzat. Sri Lankako Gobernuak ez du bake prozesurik bultzatzeko asmorik. Aitzitik, indar armatuen barnean azkeneraino joateko grina nagusitzen ari da, eta presidentea ez dago Armadari kontra egiteko moduan; hari zor dio oraingo garaipena.

Nazioarteak, Erresuma Batua buru dela -haren kolonia ohia izanik, badu gatazkan erantzukizun parte bat-, esku hartzen ez badu, mende laurden honetako odolusterik handiena izango dena eragozterik ez da egongo. "

Koldo Aldabe, Berria, 2009ko maiatzaren 19an.

2009/05/16

Etorkinentzako bagoi bereziak Milango metroan


Oraindik proposamena besterik ez da, baina aurrera egiteko aukera handiak ditu. Italiako koalizio gobernuko kideak, Lega Nord alderdiak, egin du proposamena: Milango metroan bagoi batzuk soilik etorkinentzat uztea, eta beste batzuk soilik emakumeentzat. «Hamar urteko epean, Milango herritarrentzat eta jende zintzoarentzat gordetako eserlekuak egongo dira, garai batean gerra beteranoentzat gordetzen ziren gisan», argudiatu du Matteo Salvini Lega Nordeko idazkariordeak.

2009/05/14

Hitlerrek gazteei zuzendutako hitzaldia

Hemen duzue 1934ko irailean Adolf Hitlerrek German Stadium-ean gazteei zuzendutako hitzaldiaren zati bat [05:50 minutu].



Iturria: http://www.youtube.com/watch?v=3VRv8id8Wjs

Familia ugaria


Familiako argazki hau Mussoliniri igorri zion uniformez jantzirik ikusten (ez) dugun aita faxistak, hurrengo eskaintzarekin: "Duce! Geroz eta ugariago hire esanetara Aberriaren alde: hiru gazteenek badute "otsokumearen" uniformea, hurrengo laurek "balillarena" eta zaharrena "abangoardista" da dagoeneko". Txikiena ez dugu ikusten (aitaren aurrean dago), argazkiaren zatitxo bat falta baita. Konturatuko zineten bezala, aitak ez du alaba aipatzen.

2009/05/12

Mussoliniren exekuzioa

1945eko apirilean Mussolini eta Clara Petacci Suitzara ihes egiten saiatu arren, partisano komunistek atxilotu eta exekutatu zituzten. Ondoren Milanera eraman eta ankaz gora zintzilikatu zituzten Loreto Plazako gasolindegi batean, bideoan [02:05 minutu] ikus dezakezuen bezala. Horrekin, hilda zegoela erakusteaz gain, hilabete batzuk lehenago partisano batzuek pairatu zuten zigor beragatik mendeku hartu nahi izan zuten.



Iturria: http://www.youtube.com/watch?v=021F8FDYxbQ


Bigarren bideo honetan [01:31 minutu] Nazio Askapenerako Batzordeak (CLN) zabaldutako agiria entzungo duzue (hori bai, italieraz).



CLNko agiria: http://www.youtube.com/watch?v=SfZCrXteftc


2009/05/09

Faxismoaren irudiak

Hemen dituzue Italia faxistaren irudi batzuk, bi argazki eta 41 segundoko bideo bat. Zer esango zenukete irudi horiei buruz?




Iturria: http://www.youtube.com/watch?v=gQ0TZZam-lE&feature=player_embedded


2009/05/08

Mussoliniren familia

Argazki honetan Il Duce senar eta aita eredugarri gisa agertzen zaigu. Horrela gertatu zen? Nolakoak izan ziren bere familia-harremanak?

2009/05/07

John Demjanjuk, " Ivan izugarria "

Hemen duzue azken aste hauetan nazioarteko prentsan berria izan den beste nazi bat, John Demjanjuk, Ivan izugarria. Kasu honetan Amerikako Estatu Batuetako Ohion bizi da.


Apirilaren hasieran, John Demjanjuk Ivan izugarria (hemen klikatu) deserritzeko bidea eman zuen AEBetako epaile batek. Alemaniak erreklamatzen du, guardia nazia zela kontzentrazio esparru batean 29.000 judu hiltzeagatik. II Mundu Gerraz geroztik Ohio estatuan bizi da, eta horretarako zuen baimena bertan behera laga du Wayne Iskra epaileak. Deserritzerakoan, ordea, Justiziak atzera egin du osasun-arazoak dituela argudiatuta.


Demjanjuk 1988ko apirilaren 25an, heriotza-zigorra ezarri ziotenean.


Demjanjuk 2009ko apirilaren hasieran.

2009/05/05

Josef Mengele, "heriotzaren aingerua"

Mengele

"Por razones de higiene, a la entrada de las cámaras de gas había rejillas de hierro. Ahí los funcionarios limpiaban el barro de sus botas.
Los condenados, en cambio, entraban descalzos. Entraban por la puerta y salían por las chimeneas, después de ser despojados de los dientes de oro, la grasa, el pelo y todo lo que pudiera tener valor.
Allí, en Auschwitz, el doctor Josef Mengele hacía sus experimentos.
Como otros sabios nazis, él soñaba con criaderos capaces de generar la súper raza del futuro. Para estudiar y evitar las taras hereditarias, trabajaba con moscas de cuatro alas, ratones sin patas, enanos y judíos. Pero nada excitaba tanto su pasión científica como los niños gemelos.
Mengele repartía chocolatinas y afectuosas palmadas entre sus cobayos infantiles, aunque en la mayoría de los casos no resultaron útiles al progreso de la Ciencia.
Intentó convertir a algunos gemelos en hermanos siameses, y les abrió las espaldas para conentarles las venas: murieron despegados y aullando de dolor.
A otros trató de cambiarles el sexo: murieron mutilados.
A otros les operó las cuerdas vocales, para cambiarles la voz: murieron mudos.
Para embellecer la especie, inyectó tintura azul en gemelos de ojos oscuros: murieron ciegos."

Eduardo Galeano, Espejos: Una historia casi universal, Siglo XXI, 2008, 241 or.


Josef Mengele 1935. urtean.

Josef Mengele (Günzburg, 19911ko martxoaren 16an, Bertioga, Brasil, 1979ko otsailaren 7an), Alemania Naziko gerra kriminala izan zen; sendagile lanetan aritu zen Auschwitz-eko kontzentrazio-esparruan eta gizakiekin eginiko esperimentu izugarriekin hartu zuen zoritxarreko fama. Egia esan, sendagile lana baino gehiago, ikerketa genetikoa izan zen bere helburua han. Heriotzaren aingeru ezizena eman zitzaion.

Hona hemen Canal Cuatrok zientzialari nazi honi buruz egindako saioa. [10:54 min.]. Hori bai, mesedez, ez egin kasu bertan agertzen diren tertuliano horiei, ados? Hor baldin badaude ez da, hain zuzen ere, gertaera historiko horiek azaltzeko duten gaitasunagatik (telebista saio hori sentsazionalista hutsa da). Ongi letorkieke gure klasera etortzea, ezta?



Iturria: http://www.youtube.com/watch?v=ILO3kpgX_WM

2009/05/04

Mussoliniren itzal luzea Italian

Erromako hiritarrak, munduko beste tokitan bezala, faxismoak utzitako sinbologiaz inguratuta bizi dira egun. Benito Mussolini, Duce izenaz ere deitua, Italiako hiriburuko hainbat eraikuntza eta artelanetan oso presente dago oraindik. Diktadurak pairatu dituzten munduko beste hainbat herri gogor saiatu dira beren historiako une beltzak atzean uzten; Italian, berriz, ez da inolako polemikarik piztu egunerokotaunean faxismoaren presentzia hain nabarmena izateagatik.

Duela 63 urte zendu zen Mussolini, baina erromatarrentzat bizirik dirau, haren omenez eraikitako arkitektura lanen ondorioz. Horien artean daude Terminiko tren geltokia, Farnesina jauregia (Alderdi Faxistaren egoitz ete egun Italiako Gobernuaren Kanpo Arazoetako Ministerioaren egoitza) edo Erromako faxismoaren islarik garbiena den EUR auzoa. 1942. urteko Erromako Erakusketa Unibertsala hartu behar zuen eremua zen hori, II. Mundu Gerra hasi zela-eta, bere horretan utzi behar izan zutena. EUR auzoan marmol zuriz eraikitako eraikuntzak aurki daitezke, eta Duce behin eta berriz ageri da idatzia.

Ofizioen Jauregia izan zen auzo horretan sortutako lehen eraikina, eta haren aurrealdean irakur daiteke Mussolinik Erromaren hedapenerako zituen asmoak: "Hirugarren Erroma mendi gailurretatik ibai sakratuaren ertzeraino hedatuko da, Tirrenoko hondartzetaraino heldu arte". "Hirugarren Erroma" izenaz ezagutzen da Mussolinik Erroma faxistarako zuen proiektua. Eraikuntza horretan Benito Mussolini islatzen duen estela erraldoia ere ikus daiteke. Diktadorea zaldi gainean eta faxismoaren agur bereizgarria egiten ari dela ageri da.

Krola gogoko zuen, eta bere gorputz-enborra biluzik agertzea gustatzen zitazion. Horregatik, kirol ugaritan aritzeko instalazioa eraiki zuen Erroman, Foro Mussolini izenekoa. Kasu horretan, bai, erromatarrek izena aldatu egin zioten, eta egun Italico du izena. Hala ere, bere omenez eraikitako obeliskoa dago bertan, eta hizki larriz idatziat hurrengo leloa duen mosaiko bat ere bai: "Duce gure gaztetasuna eskaintzen dizugu".

Diktadorearen itzala Inperio Foruen etorbidean ere nabaria da. Izan ere, berak Venezia jauregian zuen bulego ofizialetik Coliseoa ikusi nahi zuela-eta, hainbat auzo oso-osorik eraitsi zituen horretarako. Horren ondorioz dago korridore handi hori Erromako erdigunean.

Monumentuez gain, faxismoarekin lotutako gune berezi bat ere badago Erromatik 50 kilometro hegoaldera: Il Federale izeneko jatetxea. Izen hori hartzen zuten probintzia bakoitzeko Alderdi Faxistako idazkariek. Faxismo garaiko koadro eta sinboloekin dago apainduta eta diktadorearen estatua eta erretratuak ere ageri dira. Mussoliniren omenez zabalutako jatetxe horretan, gainera, faxismoarekin zerikusia duten izenak dituzten platerak eska daitezke, adibidez, "Pasta alla Balilla" (Italiako gazteria faxistaren izena) izeneko. Hori guztia etxeko ardoarekin lagunduta, jakina: Mussoliniren aurpegia marraztuta duen bolitan eskainia.

*Iturria: Zazpika aldizkaria, 53. zka., 2009ko apirilaren 5a.

2009/05/02

V. Zinemaldia: "Mundua eta Eskubideak"

Maiatzaren 4tik 8ra bitartean, IPESek, Aministia Internazionalak eta GOLEM zinemek antolatutako V. Zinemaldia: "Mundua eta Eskubideak" izango dugu Iruñean.


Antolatzaileek diotenez, zinema ez da bakarrik aisialdirako tresna bikain bat. Pertsonen eskubideekiko konpromisoa nabarmentzen duten gertaera, harreman, pentsamendu eta egoerak adierazten ditu maiz baliabide artistiko horrek, eskubide guztiekin konpromisoa hartu duten eduki, irudi eta eleak proposatzen dituzten zinemagileek idatzi, zuzendu, antzeztu eta ekoitziriko zinemak bereziki. Afrikan, Hego Amerikan, Ekialde Hurbilean eta Ekialde Urrunean sortzen ari diren zinemak -beste herrialde batzuk, gertuago daudenak ahantzi gabe- bestelako kulturak nabarmenarazteko eta elkar ezagutzeko aukerak eman ditzake, beharrezkoak baitira mundu orokortu honetan.

Pertsonen eta jendarteen arazoei loturiko nazioarteko gorabeheren berri ematen duten filmak, gai bakoitzean adituak direnen oharrak eta ondorengo solasaldiak bilduko dira zinemaldi honetan.

2009/04/30

BertSolasa: Maiatzaren Lehena

Doinua: Mendia gora haritza

I
Manifa bat ta beste bat
Beste bat eta beste bat
Berriz manifa egin behar da
Gaur de Maiatzak bat!
Denak Herriko Etxerat
Ta gero berriz etxerat
Mugeta eskuan borrokatzen du
Gaur "clase obrerak"

II
FO eta CFDT
CGT eta CGT
"Sarko t'es foutu" diote eta
LAB atzean dute
Bandera, sigla ta beste
Afiliatu bezainbeste
Langilez hustu ahala dira
Permanentez bete

III
Sobieten gorri morea
Edo Marx-en sindromea
Hil ziren ta gaur Kapitala da
Enperadorea
Odolaren kolorea
Bihurtu da folklorea
Beti berdinak odolhustutzen
Dituzte ordea.

IV
Nagusiak potro-joka
Ta langileak lur jota
Ezin omen da fitsik eraiki
Sistemaren kontra
Fedea xutik dago ta
Ez da bukatu borroka
Alternatiba eraikitzea
Da gure erronka


Ramuntxo Ordoxelai, "Maiatzaren Lehena", Mintza astekaria ("Le Journal du Pays Basque"), 2009ko apirilaren 30a, 8. or.

Ramuntxo Lekorneko Gerezietakoa (Lapurdi) da. Gaztetan soziologia eta historia ikasketak egin zituen, eta soziologian doktoratua da. Hala ere, gaur egun artzain gisa ari da lanean, eta bere bordatik euskal jendartea aztertzen du berarentzat atxikitzen dituen liburu eta analisietan.


2009/04/29

"Die Welle" filma.

Hurrengo astean "Die Well" ("Olatua") filma landuko dugu, eta horren bidez Faxismoak gaia. Hemen duzue horren inguruko trailerra [01:33 m.] eta Dennis Ganselek zuzendutako eta 2008an estreinatutako filmaren web orrialdea, etxean lantzen has zaitezten.




2009/04/26

"Suminaren mahatsak"


John Steinbeckek 1939an idatzitako "The grapes of wrat" (Suminaren mahatsak) eleberria aukera ezinhobea eskaintzen digu Amerikako Estatu Batuetako barnealdeko nekazarien egoera ezagutzeko. Familia protagonistak, Joadtarrek, hipoteka ezin ordaindu eta Oklahomako granja utzi behar du. Kaliforniara abiatuko dira lan bila, beti ere mespretxua eta esplotazioa bide lagun.

"Kalifornia osoa hartu du ustelak [...]. Gizakiaren eta naturaren lana suntsitu egin behar da prezioei bere horretan eutsi hal izateko, eta hori egin daitekeen gauzarik nardagarriena da. Laranja kargamentuak lurrean botata nonhai. Jendea urrutik etortzen da batzuk harrapatzeko asmotan, baina ezin. Gizonak bidaltzen dituzte petrolioa zabaltzera laranjen gainetik. [...]. Miloi bat pertsona goseak akabatzen ari dira, eta fruta behar dute, eta hala ere, letrolioz ureztatzen dituzte laranjez jositako mendiak [...]. Eta pelagrak jotako haurrak hil egiten dira. Eta heriotzaren arrazoiari dagokion lekuan hau jartzen du: desnutrizioz hila. Hori guztia jakiak usteltzen direlako, usteltzen uzten zaielako. Baina jendaren ariman hazten eta puzten ari dira suminaren mahatsak; mahats bilketa hurbil dela adierazten dute."

1940. urtean John Ford zinema-zuzendariak pantaila handira eraman zuen. Hona hemen garaiko irudi batzuk:



Iturria: http://www.youtube.com/watch?v=xqaTv8cCWeg

Roosvelt lehendakariak abiatutako "Farm Security Administratio" programari esker, kazetari, argazkilari eta zinemagileek ederki bildu ahal izan zuten egoera latz hura, gaur Kongresuko Liburutegiko web orrialdean ikus dezakegun bezala.


2009/04/21

1929ko Krisia: War Street

War Street

"Desde principios del siglo XX, las campanas mecánicas saludan el principio y el fin de cada jornada en la Bolsa de Nueva York. Esos sones rinden homenaje a la abnegada labor de los especuladores que timbean el planeta, deciden el valor de las cosas y de las naciones, fabrican millonarios y mendigos y son capaces de matar más gente que cualquier guerra, peste o sequía.

El 24 de octubre de 1929, las campanas sonaron alborozadas como siempre, pero ése fue el peor día en toda la historia de la catedral de las finanzas. Su caída cerró bancos y fábricas, lanzó el desempleo a las nubes y arrojó los salarios al sótano, y el mundo entero pagó la cuenta.

El Secretario del Tesoro de los Estados Unidos, Andrew Mellon, consoló a las víctimas. Dijo que la crisis tenía su lado positivo, porque así la gente va a trabajar más duro y va a vivir una vida más moral."

Eduardo Galeano, Espejos: Una historia casi universal, Siglo XXI, 2008, 263 or.


Dorothea Langek egindako argazkia, California, 1936ko martxoa

  • Galderatxo bat: Zer dela eta "War Street"?

2009/04/19

Odesako eskailerak eta "The Untouchables"

"Potemkin Korazatua"ren inguruko etxerako lana egin duzuenok erantzunak badituzue dagozkion txokoan.

Honetan Brien De Palmak 1987an zuzendutako "The Untouchables" filmeko eszena duzue [09:50ko iraupena]. Ikusiko duzuenez, omenaldi ederra "Potemkin Korazatua" filmeko Odesako eskailerak eszena klasiko horri:



Iturria: http://www.youtube.com/watch?v=SZBCaehMB-E

2009/04/17

2008ko gatazka armatuak

Aste honetan “Bake Prozesuak: 2009ko Urtekaria” (“Anuario 2009 de procesos de paz”) argitaratu da. Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko Bake Kultura Eskolak (Escola de Cultura de Pau de la Universitat Autònoma de Barcelona) egindako ikerketa honetan 2008. urtean bake prozesu batean murgildutako gatazka armatuak aztertzen dira. Munduan bizi izandako 31 gatazka horietatik, erdia baino gehiago, 19 gatazka, identitatearen edo autogobernuaren auziari lotuta izan dira.

Asian kokatu dira gehienak, 14 gatazka hain zuzen. Jarraian Afrika (9), Europa (4), Ekialde Hurbila (3) eta Amerika (1). Hala ere, Vicenç Fisas-ek zuzendutako urtekariak badu irakurketa positibo bat: abiatutako bake prozesuen %80 irekita dago.

"Bake Prozesuak Urtekaria", Icaria argitaletxea. Hemen KLIKATU eta urtekaria PDFn eskuratuko duzu. Ikasturte honetako azken asteetan landuko badugu ere, bertan sartu eta interesatzen zaizun gatazkararen inguruan oso informazio zehatza eta interesgarria aurkituko duzu.

2009/04/08

II. Mundu Gerrako hegazkina Altsasun

Gasteizko Heraclio Fournier Aeroklubeko kideek II. Mundu Gerran erabilitako Auster markako MK-IV (EC AJR. Eco Charly Alfa Juliette Romeo, zehatz izatekotan) hegazkina aurkitu dute Altsasun gordeta; erosi eta lehengoratu egin nahi dute, berriro aireratzeko moduan jartzeko.

Altsasuko biltegi batean zegoen. Berria, Iñigo Uriz/Argazki Press

1936an Taylorcraft Corporation enpresa esatatubatuarrak turismoarako hegazkin arinak egiteari ekin zioten. 1939an, Britainia Handiko haize armadak, RAF famatuak, 24 hegazkin erosi zituen, eta behaketarako erabili zituen. Emaitzekin gustura geratu, eta beste ehun hegazkin eskatu zituen. Auster MK-I horiekin eskuadroi bat osatu zuen 1942an. Ondoren, beste bertsio batzuk etorri ziren. Lehen hirurak motorragatik bereizten ziren. MK-IV modeloko 254 hegazkin egin zituzten, hirugarren bidaiariarentzako tokiarekin. Auster MK-V, berriz, ikusgaitasunik gabeko egoeretan erabiltzeko prestatu zuten. Mila hegazkin baino gehiago egin zituzten denera, eta hemeretzi eskuadroi britainiar baliatu ziren hegazkin horietaz. Kanadako eta Herbehereetako armadetan ere erbaili zituzten. Hegazkinak bereziki famatu zituzten Normandiako lurreratzean.



Gerra amaituta, honelako berrogei bat hegazkin geratu ziren. Eta Gasteizko aeroklubak bat erosi zuen 1955ean. Bertan izan zen 1977 arte, Carlos Eugi pilotu nafarrak erosi zuen arte. Eugik hamar urtez erabili zuen hegazkina, besteak beste argazkiak egiteko, eta 1988an Felipe Lezea enpresa gizon altsasuarrak bertan zeukan txabiske batean utzi zuen, konponketa baten zain.

Gasteizko Aeroklubeko kideek hegazkinaren jatorrizko planoak eta hegaldien liburua lortu dituzte. Hiru edo lau urte beharko dituzte hegan egiteko moduan egoteko. Eta 800.000 euro inguru.


Planoak. Berria, Alberto Barandiaran

Ezaugarriak:
  • Modeloa. Auster MK-IV.
  • Zertarako erabili zen? Behaketarako hegazkin arina.
  • Motorra: Lycorning O-290-3 130 CVkoa.
  • Gehienezko abiadura: 209 km/h.
  • Autonomia: 400 km.
  • Pisua: 840 k.
  • Zabalera: 10,97 m.
  • Luzera: 6,83 m.
  • Altuera: 2,44 m.
  • Hegalen zabalera: 15,51 m2.


Hegaldien liburua. Berria, Alberto Barandiaran

[Informazio iturria: Alberto Barandiaran, Berria, 2009ko apirilaren 8a, 47-48 orr.]